په علماؤ کې عالم څوک دی ؟

لیکنه : مفتي احسان الله . . .

د مفتي فقیه او عالم له شان سره مناسب دا دی ، چې تر ټولو زیات عبادت ګذاره وي ، هغه چا ته په شریعت کې عالم نه ویل کیږي ، چې یوازي اقوال او د کتابو عبارت یې یاد وي ، حقیقي عالم هغه دی ، چې قول او عمل يې سره برابر وي ، علامه ابن خلدون په مقدمه کې وایې : چې زموږ د زمانې فقهاء او علماء داسي نه دي ، لکه د سفلو علماء ، چې قول او عمل يې سره برابر وي ، دا خو دی د خپلي زمانې خبره کوي ، چې اووه پیړۍ وړاندي تیر شوی دی ، نو زموږ اوستاسو د زمانې حال به څرنګه وي .

نو د فقیه لپاره اړین دی ، چې په عبادت کې به هم تر ټولو خلکو زیات کوشش کوي ، په دې سره ځان ته بانه نه شي لټولی ، چې زما علمي مصروفیات زیات دي ، په لاندي کرښو کې د مشهورو علماؤ د عبادت یو نومنه یاده وو :

له قاضي أبو یوسف رحمه الله تعالی څخه روایت شوی : چې وروسته له هغه چې دی قاضي مقرر شو ، هره ورځ به يې دوه سوه رکعته لمونځ کاو .

یحیی بن سعید القطّان په پوره شل کاله په هره شپه کې قرآن کریم ختماوی ، څلویښت کال ورباندي تیر شول ، چې د زوال په وخت کې به دی په مسجد کې موجود و .

بُندار وایې : « تر شل کاله مي زیاته ملګرتیا ورسره وکړله ، کله يې هم ګناه نه کوله » .

ابن جریج د عطاء بن أبي رباح په باره کې وایې : « تر شلو کلو پوري يې د مسجد فَرش فِراش و ، مجلس به يې د الله په ذکر ښایسته و »  .

داسي خبره کیږي ، چې سعید بن مسیّب څلویښت کاله اذان نه دی اورېدلی ، مګر چې دی به په مسجد کې و ، پیوسته روژې يې نیولې او څلویښت حجّونه يې کړي و  .

هشام بن حسان د محمّد بن سیرین په اړه وایې : « موږ به په ورځ کې د ده خندا اورېدله او په شپه به مو ژړا »  .

همیشه د علماؤ او فقهاؤ دا طرز او طریقه و ، تر وروستنۍ زمانو پوري ، علامه ابن عابدین رحمه الله تعالی به په روژه کې په هره شپه کې د قرآن کریم ختم کاو سره له تدبّر د معانيو ، او سره له کوششه په عبادت کې ، لکه د ده زوی چې د ( قرَّة عیون الأخیار ) په پیلیزه کې ذکر کړي .