ولي او څنګه اشرف غني احمدزی د نړۍ مفکر ونومول شو؟

لیکوال: موفق افغان

د اشرف غني احمدزی څېره په رسنیو او په نړیوال سیاست کې له اشغاله وروسته تقریبا لس کاله مخکي راښکاره شوه، مخکي لدې د نوموړي هیڅ نوم او نښان نه وو او د افغانستان خلګ هم ورسره نابلده وو.

احمدزی یوه مبهمه څېره ده، دده مخکنی ژوند تر پوښتني لاندي دی، خو دا چې شخصا دی د هجرت او جهاد په وخت کې له کوم صف سره مل وو؟ پدې اړه هم هیڅ ډول مالومات نشته. ځیني خلګ دا ادعا کوي چې په کمونیستي دوره کې نوموړی د داکتر نجیب له ډېرو نژدې مشاورینو څخه وو، چې له امکانه لري هم نه ښکاري.

یوه خبره چې د احمدزي په اړه ښکاره ده هغه دا ده چې نوموړی د یوه پښتون پلار او شیعه هزارګۍ مور زوی دی، ښځه یې یوه لیبیایي عیسوي دعوتګره ده او لوراني يې بې دینه او څو ځله په غیر شرعي لباس کې په رسنیو کې لیدل شوې دي.

که د اشرف غني د تېر ژوند په اړه پلټنه وکړو، نو د ده د هجرت او د جهاد د وخت په اړه هیڅ ډول مالومات هم نه تر سترګو کیږي، البته هغه لیکوالانو چې دده په اړه یې لیکنې کړې دي له یاد شوي مهم وخت نه یې سترګي پټي کړي دي او یوازي تر انقلاب لمخه او د امریکایي اشغال وروسته وخت په اړه یې لیکني کړې دي.

حقیقت دا دی چې د بن کانفرانس نه وروسته د وخت بدنام شمالي اتحاد د یو څو روپیو او څوکۍ په بدل کې افغانستان په امریکایانو وپلوری، او امریکا هم خپل غربي مزدوران د دې کار لپاره و ګمارل، خو امریکا د هیواد د رهبر او مشر په ټاکلو کې له مشکل سره مخامخ وو. امریکا د یوداسي رهبر په لټه کې وو چې د افغانستان خلګ پرې راټول او یوځای کړي. په پېل کې یې سترګې په عبدالستارسیرت ولګېدې، خو د څو لاملونو په بنسټ امریکا هغه د ټاکل شوي کار لپاره مناسب نه وبلی او وې شړی. بلآخره د امریکا د بخت باز د حامد کرزي په سر کېناست. که څه هم امریکا د کرزي په رهبري خوښ او مطمئن نه وو ځکه چې نومړی نه قومي او نه د کوم سیاسي او نظامي حیثیت څښتن وو. لدې سره سره له قوي ملاتړ نه هم بې برخي وو. خو د بلي لاري د نشتوالي له امله یې، مجبورا د غلامانو ټولۍ د کرزي په غاړه کې ورواچوله. چې ډېر لږ وخت وروسته کرزي د خپل خاصو مهارتونو له امله ځان نړۍ ته یو کامیاب مداري په حیث ور وپېژندی. کرزی پدې وتوانېدای چې د خلګو په منځ کې د اړتیا په وخت ځان وخندوي او د غم او پرېشاني په وخت په خپلو سترګو کې څو څاڅکي او ښکې هم را ښکاره کړي او د نورو په غم کې ځان شریک وګڼي. ده په خپلي تېزي ژبي او چالاکي سره نه یواځي پښتانه ځان ته ورنږدې کړل بلکه دوکه شوی تاجک یې هم په خپل ځان راټول کړل. کرزي غربیانو ته هم خپل غربیوالی ثابت کړ. او بله دا چې هغه خلګ چې خپل ځان مجاهدین؟؟ معرفي کوي، کرزي خپل ځان ورته مجاهد ثابت کړ، ځکه چې څو ورځي یې د جهاد په وخت کې له یوه ملی تنظیم مشر سره تېري کړې دي.

لدېنه وروسته غربیان پدې پوه وو چې د ډرامایي ډیموکراسي په بنسټ به یوه ورځ دا مداري له میدانه شړل کیږي او په ځای به یې یو بل مزدور ګمارل کیږي چې تماشیان په خپل خاص چشم بندي سره ځان باندی را ټول کړي. د دې لپاره امریکا همداسي یو بل شخصیت ته اړتیا درلود خو د ‌ډېر وخت له پلټني وروسته یې سترګي په اشرف غني احمدزي ولګېدې.

پدې وخت کې نوموړی د امریکا د نړیوال بانک یو کاریګر وو او په څو امریکایي پوهنتونو کې یو عادي استاد هم وو خو نه یو وتلی شخصیت، نه مفکر او نه اقتصاد پوه وو، کله چې امریکایي رحمت د ده خواته متوجه شو نو دی افغانستان ته ولېږدول شو او په مالیې وزارت یې د وزیر په حیث ور وتپی.

نوموړی چې له ۲۰۰۲ بیا تر ۲۰۰۴م کال پوري د مالیي وزیر پاته شو، په مالي ډګر کې یې په افغانستان کې د یادوني وړ کار ونکړ. خو دا خبر تر لمر ښکاره ده چې د ده په وخت کې د ماليې وزارت څو ځله له اداري فساد سره مخامخ شو، او پخپله احمدزی پکي تورن وو. له همدې امله دوه کاله وروسته ده له خپلي دندي نه په استعفا ورکولو مجبوره شو او د خپل کور امریکا لار یې ونیوله. ویل کیږي چې احمدزي له خپل ځان سره ډېر مهم اسناد هم وړي دي او د وزارت د غوښتني باوجود هغوی ته نه وسپارل شول.

غربي نړۍ په خاصه توګه امریکا د همدې لپاره په احمدزي سرمایه ګزاري کوله مګر دده د ناکامي او امریکا ته د تېښتي باوجود دی د سیاست بازار ته راوستی، او د معرفي کولو په اساس یې په لومړي قدم کې د کال د بهترین د مالیې وزیر عنوان ورکړ.

لږ وخت وروسته احمدزی د کابل پوهنتون رئیس په توګه وټاکل شو، خو هلته هم په خپل کار کې بریالی نه شو. دی په خپل وخت کې پدې ونتوانېدي چې څلویښت کاله پخوانی پوهنتون په نوې نقشه راولي. د احمدزي د ریاست په وخت کې او آن تر وسه هم څلوېښت کلن پخواني نصاب تدریس کیږي او هماغه پخواني تر وخت تېر شوي نوټونه په محصیلینو حفظ کیږي. طب په ټوله نړۍ کې د مکروب پلټنه او تشخیص په هوا کې کوې خو له بده مرغه د کابل پوهنتو د طب څانګه یې اوس هم په د څلوېښت کلن پخواني نوټونو کې کوي.

اشرف غني نه یوازي د کابل پوهنتون د نصاب په بدلولو کې ناکامه شو بلکه د کانکور نامعقول او بې کار نظام په بدلولو کې هم بریالی نه شو، پدې پوهنتون کې تر نن ورځي پوري د طب، انجینري، تعلیم و تربیه او شرعیاتو محصلین له یوه امتحانه فلټر کیږي. چې په نتېجه کې یې د طب محصل له شرعیاتو سره د علاقه نه لرلو باوجود شرعیاتو ته کامیابه کیږي او د تعلیم و تربیې محصل انجینري ته کامیابه کیږي.

غربي نړۍ احمدزی پدې ډګر کې هم ناکامه ولیدی خو بیاهم د خپلي سرمایي ساتلو لپاره چې پدې شخص شوې وه مجبورا د ده فکري او شخصیت جوړوني په پلټنه کې شو او په ۲۰۰۶م کال کې دی ملل متحد سرمنشي ونومول شو، مګر هیڅ ډول رایه یې نه راووړ چې په نتېجه کې یې بانکي مون چې نړیوال مفکر پېژندل شوی هم نه وو، د سرمنشي په عنوان سره وټاکل شو. یوکال وروسته دی دی د نړیوال بانک رئیس کاندید شو چې نتېجه یې صفر وه.

بلآخره، دی د امنیت د انتقال د ډرامې د مسئول په حیث وټاکل شو، چې په دې دنده کې نه یوازي په پوره توګه ناکامه شو بلکه د شرم بار يې د همېشه لپاره په خپلو وږو واچاوه. سهار د وخته به یې د سیمې امنیت له خارجي بادارانو په خپله غاړه واخیست او افغاني مزدورانو ته به یې وروسپاره خو په هغه ورځ ماښام به خارجې بادارانو بې له کومي پېشګي خبرتیا په سیمي حمله کوله او عملیات به یې کول. د یادوني وړ ده چې د احمدزي پلارنی ټاټوبی هغه وخت له ډیري لویي رسوایي سره مخامخ شو کله چې ددوی بادارانو خپله قرارګار اجیرانو ته وروسپارله او په سبا یې په ډېره بې رحمي سره بمبار کړه چې په نتېجه کې یې تقریبا دیرش عسکر مړه شول.

غربي نړي مجبوره شوه چې خپله آخرني حربه په کار واچوي او خپله کړې سرمایه ضایع نه کړي، نو مجبورا یې اشرف غني دوهم نړیوال مفکر اعلان کړ خو دا تر اوسه ښکاره نه شوه چې په کوم اساس دی د نړي دوهم مفکر اعلان شو.

د اشرف غني د مفکر والي یوه نښانه خو دا ده چې د د ځان لپاره د معاون په حیث د جنرال دوستم انتخاب وکړ، چې د یو کمونست، جنګ سالار او خونخوار په حیث څو ځله اشرف غني په خپله یاد کړی دی. او بله نښانه یې په ټاکنو کې په ډېره لویه کچه درغلي کېدای شي. او د جان کېري په زور د ائتلافي حکومت جوړونه هم یوه مهمه نښانه کېدای شي.

که پورته تېر شوی خلاصه کړو نو پدې نتېجه رسېږو چې اشرف غني په تېرو لسو کلنو کې په افغانستان کې همېشه له ناکامي سره مخامخ شوی دی. دی نه یوازي دا چې د ښه کار کولو سبب نه شو بلکه په هر ډکر کې په فساد ککړ شو. او دا چې امریکا باید د افغانستان لپاره یو بل رهبر ولري چې له انتخابه وروسته باید د افغانستان عامو خلګو ته یو وار بیا چل او فرېب ورکړي، نو د احمدزي ناکامه څېره یې د خلګو مخته پېښ کړه او په قدم قدم کې یې له ده نه د نړیوال شخصیت جوړولو هلي ځلي وکړې او بالاخره یې ډ نړیوال مفکر په عنوان ونوماوه. چې پدې سره به دی په فرمایشي ټاکنو کې وتوانیږي چې د خپلو کړو درغلیو د تجربې په بنسټ د افغانستان مسلمان ملت رئیس جمهور وټاکل شي.

خو دې ټکي ته باید متوجه شو چې ځیني ساده لوحه خلګ خوش باوره دي چې احمدزی به په اداره کې دکار وړ بدلون راولي مګر دوی پدې باید پوه شي چې دی د دې وړتیا نه لري چې د مالیې وازارت کې، د کابل پوهنتون په ریاست کې او د امنیت د انتقال په مسئولیت کې له پورته یاد شوي بدلونونو نه زیات او ګټور بدلون راولي.