د تصوير حرمت

ليکنه : حضرت علامه محمد يوسف بَنُوري رحمةُ الله عليه

ژباړه : مفتي راشد

خدای دې رحم کوي ! د قيامت د  قُرب ( نږدې کېدو ) له امله ، په دومره چټکتيا سره ، سر  په سر فتنې را پيدا کېږي چې : د ايمان سلامتي  ستونزمنه او د نېکو اعمالو توفيق سلب کېږي ، يوه فتنه په خپل ذات کې فتنه وي او  يوه  فتنه بيا ګڼې   فتنې زېږوي ، مثلا د فوتوګرافۍ ( انځورنې ) فتنه شروع شوه ، آيا دا کمه ګناه  وه چې له دې څخه په سل ګونه نورې فتنې پيدا شوې ، د حضرت حق تعالی شأنه  علم  په هر شي باندې محيط دی ، د هغه په علم کې شته چې فلانۍ فتنه  به له  فلاني فلاني سبب څخه  را اوځي  ،  له همدې امله د الهي شريعت منشاء دا وي چې : کوم شی چې په څومره اندازه هم د معاصي او ګناهونو سبب جوړېدای شي – هغه  بندوي .

انساني عقل ډېر وخت د خپل د علم د کمۍ او  کم فهمۍ له امله د دې علت او حکمت نشي حس کولای ، انسان ډېر وخت دا فکر کوي چې دا چې په ظاهره وړه خبره ښکاري ( شريعت يې ) په دومره سختۍ سره ولې منعه کوي ؟  خو وروسته بيا له واقعاتو او شواهدو څخه د دې تصديق کېږي چې : الهي شريعت چې کومه فيصله کړې وه هغه عين حکمت وه .

د يوې مصورۍ ( تصوير جوړونې ) له خېټې څخه رنګارنګ فتنې پيدا کېږي  ، محمدي شريعت له ابتدا څخه اوويلې چې :  د قيامت په ورځ به سخت عذاب عکس جوړوونکو ته وي ، او کله يې دا اوويل چې : هغوی ته به اوويل شي چې دا تاسو چې څه جوړ کړې په هغې کې اوس روح واچوئ ، او کله يې دا ويلي چې : په کوم کور کې چې سپی يا عکس وي هغه کور ته ملايکې نه داخلېږي ، او کله يې دا وفرمايل چې : عکس جوړول د خدای تعالی د خالقيت نقل کول دي ، او داسې نور  .

اسلام دينِ قَيِّم دی ، هغه د کفر او شرک ، بدعت او ضلالت او کاږه يون او ګمراهۍ يو يو ازغی بېل بېل پاک کړی دی ، د آدم ټولو اولادونو ته يې  پاکه او سپېڅلې صراط مستقيم ورکړې ده ، هغه چې دوی کولای شي چې پرې روان او د امن ، امان ، راحت او عافيت ژوند تېر کړي ، او له مرګ نه وروسته د قُرب ، رضا  ، جنت او نعیم وارثان شي .

په قرآن کې راغلي : { تِلْكَ الدَّارُ الْآَخِرَةُ نَجْعَلُهَا لِلَّذِينَ لَا يُرِيدُونَ عُلُوًّا فِي الْأَرْضِ وَلَا فَسَادًا وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ } . ( القصص : ۸۳ )

ترجمه :  “دا د آخرت کور مونږه د هغو خلکو لپاره ځانګړی کوو چې : نه خو په ځمکه کې سرکشي غواړي ، او  نه فساد ، او  ښه انجام يواځې د پرهېزګارانو لپاره دی” .

اسلام د انسانيت د اعمالو او اخلاقو د تزکيې لپاره د شر او فساد ټولې لارې بندې کړي دي ، شرک چې د اسلام له نظره تر ټولو لوی ظلم دی ، تاریخ شاهد دی چې هغه دنيا ته د مُجَسِّمو ، تمثالونو ،  انځورونو او عکسونو له لارې راغلی وو ، له همدې امله اسلام د کفر او شرک دا منبع ( چينه ) حرامه او  تصوير جوړوونکي يې ملعونان او  تر ټولو بد انسانان وګڼل دا لاره يې بنده کړه .

په صحيحينو ( بخاري او مسلم ) کې له أُمُّ المُؤمِنِين حضرت عايشه صِدّيقِې رضي الله عنها په روايت سره دا حديث موجود دی چې : د رسول الله صلی الله عليه وسلم په مرض وصال ( مرض الوفاة )  کې  يو وارې ( ازواج مطهرات )  ټولې پاکې بيبيانې  د رسول الله صلی الله عليه وسلم خوا ته را ټولې وې ، په څه خبره کې  ( د حبشې ښار ) د ماريه په نوم کليسا يادونه وشوه ، دا چې حضرت اُمِّ سلمه او حضرت اُمِّ حبيبه رضي الله عنهما د حبشې د هجرت پر مهال د دې کليسا حالات معلوم شوي وو ، نو  دې دواړو  بيبيانو د هغې ( کليسا ) د ماڼۍ د ښکلا او هغلته د جوړو شويو تصويرونو يادونه وکړه ، رسول الله صلی الله عليه وسلم دا خبرې اورېدلې ، د مرض له بستر ې څخه يې سر را پورته کړو او  وه يې فرمايل :

” أولئك إذا مات فیهم الرجلُ الصالحُ  بنوا  على قبره مسجدًا , ثم صوروا به تلك الصور ,  أولئك شرار خلق الله  ” . (مشکوة : ۳۸۶ )

ترجمه : “پدې خلکو کې به  چې کله کوم نېک سړی مړ شو ، نو  دوی به د هغه په قبر باندې عبادتګاه ( د عبادت ځای ) جوړ کړو ، بيا به يې هغه په هغو تصويرونو باندې ښايسته کړه ، دا خلک د الله په مخلوق کې تر ټولو بد خلک دي” .

په يو حديث کې  أُمُّ المُؤمِنِين حضرت عايشه صِدّيقه رضي الله عنها فرمايي چې : رسول الله صلی الله عليه وسلم په سفر وو ، د هغوی له را تللو نه مخکې ما په کور کې په يوه تاخچه ( ګوګ ) باندې د ټوټې پرده را زړولې وه ، په هغې کې تصويرونه جوړ شوي وو ، چې رسول الله صلی الله عليه وسلم کله دغه ( پرده ) وليدله نو  ( هغه يې لرې کړه او  )  په مبارک مخ باندې يې د قهر نښې ښکاره شوې ، او د ډېر زيات نفرت په لهجه يې اوويل :

” يَا عَائِشَةُ أَشَدُّ النَّاسِ عَذَابًا عِنْدَ اللَّهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ الَّذِينَ يُضَاهُونَ بِخَلْقِ اللَّهِ” . ( صحيح مسلم : ۲ / 201  )

ترجمه : عاشې ! د قيامت په ورځ د الله په وړاندې له ټولو  نه د سخت عذاب  وړ  ( مستحق ) هغه خلک وي چې د الله تعالی د تخليق په صفت کې مقابله کوي .

د مسلم شريف او مسند احمد په حديث کې راغلي چې :

” إن أشد الناس عذابا يوم القيامة المصورون ” . ( صحيح مسلم : 2 / 201 )

ترجمه : يقينًا له ټولو نه زيات د عذاب مستحق  به د قيامت په ورځ تصوير جوړوونکي وي .

او په صحيحينو  او د حديثو په نورو کتابونو کې ډېر  صحيح مبارک  احاديث موجود دي چې د  روح لرونکو  د تصوير  حرمت او ملعونيت بيانوي ، او د امت ټولو عالمانو په اتفاق سره د روح لرونکو  تصوير حرام ګڼلی .

له بده مرغه د اسلامي نړۍ د قيادت واګي له ډېرې مودې څخه د خدای د نه پېژندونکو تهذيبونو او  بد دينه قومونو په لاس کې دي ، د هغوی په وړاندې ( الا ما شاء الله ) دين او ديانت په نوم هېڅ يو شی هم نشته دی ، او شرم ، حيا ، عفت او عصمت ، غيرت او حميت لفظ د هغوی له لغت نه خارج دی ، له هغوی سره د چل او دوکې نوم سياست دی ، د انسانيت وژنې د اسبابو او وسائلو نوم ترقي ( پرمختګ  ) دی ، د فواحشو او منکراتو نوم هنر  ( فن ) دی ، د نر او ښځې د غير فطري اختلاط نوم روشن خيالي او خوش اخلاقي دی ، د بې پردګۍ او بربنډتوب نوم ثقافت دی .

شاته پاتې هېوادونه په پټو سترګو د همدوی په لاره تلل فخر ګڼي ، ځکه نو نن سبا په ټوله نړۍ کې د فتنو زور دی ، او شايد دا د ستر دجال ( دجال اکبر ) د دجالي فتنو لپاره تياری نيول کېږي ، خصوصًا اسلامي نړۍ  د هرې ګناه ، هرې فتنې او هرې بدۍ تم ځای ګرځېدلې ، د نن سبا له هغو زرګونو فتنو څخه يوه د تصوير  ( عکس ) فتنه ده ، چې هر ځای ګورې نو  عکاس موجود وي ، دعوت او مېلمستيا وي او که د نکاح مجلس ، عامه غونډه وي او که انفرادي مجلس ، په هر ځای کې به عکاس کامره مخته نېولې  موجود وي ، دې معصيت ( اوس ) د وبائي فتنې شکل غوره کړی دی ، چې ځان ساتنه ترېنه مشکله ده ، که څوک بالاِراده  ځان بچ کوي نو هم نه معاف کېږي ، په بې خبرۍ کې د هغه عکس هم اخستل کېږي ، او په دوهمه ورځ د ورځپاڼو په صفحاتو کې نړۍ ته هم وړاندې کېږي .

نن د همدې  عکاسانو  ، کامره مينانو ، او اخبار ليکونکو  په وسيله د  لوڅ  مرداري انبارونه زمونږ کورونو ته داخلېږي ، او لدې څخه ټوله ټولنه متاثره بلکه کرغېړنه کېږي ، خو عجبه خبره داده چې پدې باندې هېڅ ګرفت نشته ، او ستم لا دادی چې دې نړيوال صورت د عامو خلکو له فکر څخه دا خيال هم  ختم کړی دی چې دا خو هم کوم ناجائز  کار  ، معصيت او ګناه ده  .

ځکه چې د بدۍ ( ګناه ) دا خاصيت دی چې هغه عامه شي او  پدې باندې د نېوکې کړۍ سسته شي  ، نو  ورو ، ورو يې نفرت او حقارت له زړونو څخه اوځي ، او زړونه مسخه کېږي ، او دې ته وار ورسېږي چې هغه ( بدي ) د شرافت معيار وګرځي :
که ناخوب بود ، بتدريج آن خوب شد . . .  چون در غلامی بدل ميشود مزاج قومها .

همدغه کار ته ځينې کاږه فکره او ناسم مزاجه خلک  “د انساني اقدارو بدلون ” وايي .

کنه نو ښکاره خبره ده تر څو چې انسان انسان وي ، او انسانيت يې باقي دی ، تر هغه وخته پورې نو د کوم يوه انسان قدر  د بدلون تصور غلط دی ، هو که انسان ډوله ځناور  ، انسان پاتې نه بلکه کومې بلې نوعې ته بدل شي نو بيا بېله خبره ده .

دا څو ورځې کېږي ، د يوه عالم په کور کې خصوصي مېلمستيا وه ، هغلته يو دوه مشهور شخصيتونه هم را غوښتل شوي وو ، او ځانګړی مېلمه “مهمان خصوصي ” هم ناست وو ، زه هم بلل شوی وم ، او  له بده مرغه زه یې له هغه سره کښېنولم ، دا تصور  هم نه شو کېدلای چې د يوه عالم په کوم کې دې په ځانګړې مېلمستيا کې عکاس له کامرې سره موجود وي ، چې عکاس را مخته شو نو ما په سختۍ سره منعه کړو ، او يوه بل عالم زما په وينا سخت ممانعت وکړو ، بس ډاډه شو چې فتنه ختمه شوه ، خو يوه شېبه وروسته مو لږ لرې له دروازې سره ولاړ وليدلو ، او څرګنده شوه چې زمونږ له بې خبرۍ او غلفت څخه يې ګټه اخستې او خپله اراده يې پوره کړې ده ،  راتلونکې ورځ د “جنګ ورځپاڼې  ”  په صفحاتو کې د درې کسانو  انځور چې زه هم پکې وم راغلی وو ، او ظلم لا دا چې لاندې ورسره ليکلي وو :  مشترک عکس ، انا لله .

د عکس جوړونې د حرمت په هکله د امت اجماع :   

په نبوي حديث کې چې د تصوير جوړونې په هکله کوم سخت وعيد راغلی دی ، هغه د هر روح لرونکې تصوير ( عکس )  کې جاري  کېږي ، او ټول امت د روح لرونکي شيانو د تصوير جوړونې په حرمت باندې متفق دی ، ليکن خدای دې تباه کړي دغه مغربي تجدد چې هغه د يو متفق حرام د حلال ثابتولو کار شروع کړی دی .

د اباحيت د دې فتنې تر ټولو مخکنی او تر ټولو لوی مرکز مصر او قاهره وو ، له نن نه نېمه پېړۍ مخکې د قاهرې مشهور شیخ محمد نجیت مطیعي چې شيخ الأزهر هم وو ، د ” إباحة الصور الفوتوغرافية ” په نوم يوه کتاب ليکلی وو ، چې د کامرې ( کېمرې ) د عکس ( تصوير ) د جواز فتوا يې پکې ورکړې وه ، هغه مهال د مصر عامو عالمانو دهغه د فتوا مخالفت وکړو ، تر دې چې د هغه يو خپل تکړه شاګرد شیخ علامه مصطفی حمامي په خپل کتاب ” النهضة الإصلاحية للأسرة الإسلامية ”  کې په هغه باندې سخت تنقید وکړو ، او په خپل کتاب کې يې له ۲۶۰ مخ څخه تر ۳۱۰ مخه پورې په هغه باندې ډېر بلیغ رد وکړو و ليکلو ، يو ځای هغه ليکلي :

د ټول امت د ګناه بار به د شیخ په غاړه وي ، چې همده د ټول امت لپاره د شر او ګناه در وازه پرانستله .

په هماغه زمانه کې د حضرت مولانا سید سليمان ندوي مرحوم په قلم په معارف مياشتنۍ مجله کې د شیخ مطيعي د مقالې په رڼا کې – يوه اوږده مقاله نشره شوه ، هغه مهال چې څنګه امام العصر مولانا انور شاه کشميري رحمة الله عليه ( د سيد سليمان ندوي ) له دې مضمون څخه خبر شو ، نو د دې په هڅونه ( تحريک ) د ده په شاګردانو کې حضرت مولانا محمد شفيع صاحب په مياشتنۍ مجله القاسم کې چې د دارالعلوم ديوبند مجله وه –  ( د ندوي ) په دې ( مقاله ) باندې ترديدي مقاله نشر کړه ، دا مقاله د حضرت شیخ کشميري رحمة الله عليه په لار ښوونه ترتيب شوې وه ، چې وروسته بيا د  ” التصوير لأحكام التصوير ” په نوم حضرت مفتي صاحب ( بېله ) نشر کړه .

دا بايد ښکاره وي چې حضرت سيد ( سليمان ندوي رحمة الله عليه ) صاحب مرحوم چې د خپل مبارک ژوند په وروستيو  کلونو کې چې عمر يې  شپېتو ۶۰  کلونو ته رسېدلی وو – هغه مهال يې له يو څو مسائلو څخه رجوع کړې وه ، په هغې کې يې د عکس ( فوټو ) د جواز له مسئلې څخه هم رجوع کړې وه .

د مولانا ابوالکلام آزاد په څېر يو آزاد قلموال که څه هم د ذو القرنین  د مجسمې عکس يې ( په خپل تفسير ) ترجمان القرآن کې نشر کړی وو ، خو وروسته يې بيا هغه  د ترجمان القرآن له ټولو نسخو څخه را اووېست او د تصوير د حرام کېدو اعلام يې وکړو .
مطلب دا چې يواځې زمونږ اکابر نه ، بلکه د امت د ټولو فقهاوو پدې باندې اتفاق دی چې : عکس ( تصوير ، فوټو ) حرام دی ، دومره ده چې د پاسپورټ او نورو ضرورياتو لپاره ( د )  نيم وړوکی عکس ( حکم )  له دې ( حکم )  څخه بايد ( جدا )  مستثنا شي ، د دې ګناه به د هغو خلکو په غاړه وي د چا له لوري چې دا مجبوريتونه عائد شوي دي .

له همدې امله بايد ښکاره وي چې : زما مسلک همدادی چې  عکس ( تصوير ، فوټو ) بې له دې خاص ضرورتونو څخه ناجائز او حرام دی ، که زما په بې خبرۍ کې په چالاکۍ سره چا زما عکس اخستی وي نو ګناه يې د هغه په غاړه ده .
که څه هم له دې ملعون فن څخه په اسلامي ټولنه کې نفرت عام ندی ، بې خبره عوام خلک دا معمولي او وړوکی کار ګڼلی دی  ،  او ځينو خلکو خو د دې د جواز لپاره هم حيلې او بهانې لټوي ، خو پدې خبره باندې څوک نه پوهېږي چې د يوې ګناه زياتېدل يا په عوامو کې د هغې په رواجېدلو سره د هغې ګناه نه ختمېږي ، او الله تعالی او د هغه رسول صلی الله عليه وسلم چې يو شی حرام کړلو  ، له هغې نه وروسته که ستل بهانې هم وکړې هغه جائز کېدلای نشي .
نن سبا سود ، بيمه ، او داسې نور ډېر شيان چې مغربي ته‍ذيب زېږولي – زمونږ  په نوي تمدن کې ننوتلي دي ، اوس پوره رواج شوي دي ، خو کوم مسلمان به داسې وي چې د دې خبرې کولو جرأت وکړي چې دا ټول جائز دی ؟  هو ! خو دومره ممکن ده چې په ګناه کې د عموم بلوا له امله د آخرت په سزا کې داسې لږ تخفيف وشي ، د دې ښه علم يواځې له الله تعالی سره دی .

د ژباړن له زړه  :

د بنوري رحمة الله عليه مقاله په همدې ځای پای ته ورسېدله ، يو څو  ټکي :

عکس په اسلام کې حرام دی ، يواځې حرام نه ، داسې حرام چې د لس ګونو نورو حرامو لپاره وسيله او  لاره ده ، د ژوند د خوښيو د پړاوونو د ځلا لپاره اسباب نور شته ، او د ثبت لپاره يې د انسان د زړه خيال او تصور دا سترې آلې او ځواکونه کافي دي ، دفتري او رسمي کارونه تر دې د مخه هم بې له دې څخه شوي ، او  د چل او خيانت کوم کميت چې له عکس نه په خالي عمل کې امکان لري ، هغومره بلکه ډېر له عکس سره هم ممکن او واقع دی ، د اشخاصو د شکل او  ژوند  انځورنه لدې نه مخکې  بې لدې څخه ښه ثبت شوې ،  زمونږ د تاريخ په پاڼو کې د زرګونه خلکو سيرت او صورت ليکلی پروت دی ، او تر ننه پورې همدا له تصوير څخه تش ژوند ليک او سيرتونه د استفادې او عمل لپاره مؤثر دي ، بلکه د ځينو اسلافو سيرت په دومره مهارت سره ليکل شوی چې ته به وايي که هغه کار اوس ستا په مخ کې تر سره کېږي ، او صورت يې په تورو کې  دومره دقيق انځور شوی لکه مخامخ چې ورته ګورې .

دا خبره غلطه ده چې تصوير د جهادي بهير لپاره ګټور دی ، د جهادي فلمونو او ويډيو خبره بېله ده ، په هغې هکله عالمان هم غلي دي ، او هر چې تصوير دی نو داخو ستره ګناه او د ګناهونو ځاله ده ، په يوه غزا کې د عسکري فوقيت لپاره د اصحابو له لوري د فيل د بت جوړونې عمل په هر ځای کې د تصوير لپاره د جواز دليل نشي کيدای ، دا د أصولو قاعده ده چې : کوم شی خلاف قیاس ثابت شي ، هغه تر خپل مورد پورې خاص وي .

انټرنېټ به ځينې خلک له بدو لارو سمو  ته راوستي وي ، خو دې ته هم بايد پام وکړو چې ډېر ښه خلک يې هم له لارې وېستلي دي ، د انټر نېټ کاروونکی پدې پوهېږي چې له دې سره کاملې تقوا ته رسېدل ناممکن وي .

د روان مبارک جهادي بهیر  اصلي ستنې هغه پاک زلمي دي چې د تصوير او تصوير کتنې د دې معمولي جرم داغ  يې هم د شخصيت په نوراني او ځلانده لمن بد ښکاري ، او کېدای شي په ځينو مواردو کې د خدای نصرت هم وځنډوي ، ځکه چې د مجاهد شان دا نه دی چې تل دې  مبايل يا کمپيوټر مخ ته نيولی ناست وي ، مجاهد پدې مأمور دی چې له خپلو فرائضو او کارونو نه وروسته دې د الله تعالی په ذکر او عبادت بوخت وي ، او له همدې دې خوند واخلي ، او په خپل ذکر او عبادت دې د نورو مجاهدينو لپاره د نصرت او کاميابۍ سبب شي . الله تعالی فرمايي : يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا لَقِيتُمْ فِئَةً فَاثْبُتُوا وَاذْكُرُوا اللَّهَ كَثِيرًا لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ ( الأنفال : ۴۵ )

د رسول الله صلی الله علیه وسلم او اصحابو په وخت کې هم تصوير جوړوونکي وو ، که چېرې هغه وخت د سترو اصحابو کرامو ، شهيدانو ، سترو غازيانو  انځورونو موجود وی نو اوس به يې څومره خوند کولو ، او خلک به څومره ورته خوشحاله وو ، خو دا چې تصوير حرام دی ، نو دا کار ونشو .

د سعودي د مشهور عالم شیخ ابن العثیمین رحمة الله عليه په هکله ما له خپل يو محترم استاد څخه اورېدلي چې : هغه تر آخره پورې تصوير نه وو اخستی ، د سعودي تذکره هم ورته بې له عکس څخه ورکړل شوې وه ، او بهر ته يې سفر نه کولو ځکه چې د پاسپورت لپاره د عکس اړتيا وه او هغه د سفر لپاره هم د عکس د دې حرام کار ارتکاب جائز نه ګڼلو .

زمونږ دا لو ی کاروان چې اوس ان شاء الله د فتحې په دورشل دی – بايد په اجتماعي ګناهونو ونه ځنډوو ، د الله جل جلاله د نصرت راتلل ډېرې پلمې او شرائط غواړي ، خو د ځنډېدلو لپاره يې يوه ګناه هم کافي وي .

زمونږ اسلام زمونږ لپاره بس دی ، او که د وخت او مطبوعاتو په رواج پسې ګرځو نو هغه بيا دومره ډېر دي چې که ور پسې اووځو کېدای شي چې بېرته به له ايمان سره را ونه ګرځو .

رب دې ما او ټولو ته پرې د عمل توفیق راکړي .  راشد۱۴۳۶ه محرم ۱۱